De participatieladder op de schroothoop?

De burger van 2012 is heel anders dan de burger van 2001. Denkt zelfstandiger. Maakt zelf wel uit waar hij zich druk over maakt. En zoekt vervolgens ook gelijkgestemden op, al dan niet via sociale media. Kortom: mondiger geworden.

Dat is voor een gemeente heel hard wennen. De traditionele benadering van burgerparticipatie is namelijk: wij verzinnen vooraf op welke manier we burgers gaan betrekken bij een bepaalde ontwikkeling. De participatieladder heet dat dan. In het ene project mogen burgers op de hoogste tree (zelf beslissen), in het andere project is maar één stap toegestaan (geïnformeerd worden).

Dat is mooi voor projectleiders, en ook raadsleden hebben het graag over die ladder. Zodra we de juiste trede hebben bedacht, kunnen we namelijk tevreden concluderen dat de burgerparticipatie goed is geregeld. Dat is natuurlijk het ultieme topdown denken. Wij van de gemeente zullen wel bepalen hoe U de burger mag meedoen en meedenken. Het is goedbedoeld, maar volstrekt onvoldoende.

Want als een burger zelf met een idee aanklopt bij de gemeente, dan staat er niet meteen een project met een projectplan met participatieladder klaar. Het afgelopen jaar hebben we verschillende voorbeelden gezien van hoe de gemeente – inclusief de gemeenteraad! – eigenlijk geen idee heeft hoe met dit soort burgerbetrokkenheid om te gaan. En dat leidt tot gekonkel, getouwtrek en uiteindelijk meestal tot teleurstellingen.

Een voorbeeld is de discussie over “het nieuwe werken in de wijk”. De gemeenteraad is daar al vaak over in debat geweest met de wethouder. Soms felle, soms moedeloze gesprekken, waarbij er vooral heel veel langs mekaar heen wordt gepraat. Dat is van niemand onwil. Maar waar raadsleden steeds meer van het college verwachten dat burgers op een moderne manier kunnen meedoen, zit de wethouder nog altijd opgescheept met dat oude topdown beleid van de participatieladder.

De participatieladder is ingevoerd in 2001, en dat was meteen de laatste keer dat de gemeente(raad) fundamenteel nadacht over hoe met meedenkende burgers om te gaan. Het is de hoogste tijd om het participatiebeleid te moderniseren. En dan niet meer gedacht vanuit de overheid, maar juist vanuit de burger zelf.

De Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid adviseerde de overheid onlangs om toch vooral meer vertrouwen te hebben in burgers. Dat is een prima uitgangspunt voor een modern participatiebeleid. De PvdA stelde vorige week voor om die modernisering nou eindelijk eens door te voeren. En of die ladder dan op de schroothoop belandt? Het zou maar zo kunnen.