De crisismonitor die geen monitor is

Afgelopen vrijdag presenteerde het college de crisismonitor. Vrij onverwacht blijkt de gemeente af te stevenen op een tekort van tussen de 5 en 10 miljoen euro. Fractievoorzitter Henk Soomers zei daarover voor de camera van Omroep Flevoland:

Ik vind het niet raar dat er nieuwe tekorten komen, ik vind het alleen raar dat we het nu pas horen.

Dat is inderdaad raar. Want de gemeenteraad had het college juist om een “crisismonitor” gevraagd om sneller te kunnen inspelen op het verloop van de economische crisis en de gevolgen die dat voor Lelystad heeft. Vooral fluctuaties in woningbouw, bijstandsuitkeringen en ook rijksbezuinigingen hebben grote invloed op de begroting van de gemeente.

De meeste van die zaken zijn gewoon per maand bekend. Het moet dus ook mogelijk zijn om een crisismonitor te bedenken die halverwege maart aangeeft hoe de zaken er per eind februari voor stonden.

In plaats daarvan is de Lelystadse crisismonitor een verhalend document, dat zo te zien een heel ambtelijk en bestuurlijk controle- en goedkeuringstraject heeft afgelegd voordat de publicatie kon plaatsvinden. Dat heeft als voordeel dat we redelijk zeker weten dat de cijfers redelijk kloppen. Het nadeel is wat mij betreft stukken groter: de cijfers komen te laat om er nog “tijdig” iets mee te kunnen doen. Voorheen kreeg de gemeenteraad halverwege het jaar een “bestuursrapportage”, en ik zie het verschil eigenlijk nauwelijks. Een monitor die je maar twee keer per jaar kunt raadplegen, mag wat mij betreft ook helemaal geen monitor heten.

En het kan ook echt anders. Heel veel van die getallen zijn per maand bijna direct te bepalen. En van heel veel van die gegevens is precies bekend wat dat betekent voor de inkomsten en uitgaven van de gemeente. Als de gemeente er nou voor zorgt dat die gegevens iedere maand snel publiek beschikbaar komen, dan is die monitor verder helemaal geen probleem. Een simpele monitor, één A4, is dan zo in Excel in mekaar geflanst. Desnoods wil ik dat nog wel doen ook, maar ik vermoed dat er nog wel inwoners en ondernemers zijn die veel creatievere manieren gaan vinden om die data te analyseren en te presenteren.

Dit vraagt van het college en de ambtelijke top een andere mentaliteit. Veel minder denken in documenten, rapportages, verantwoording en controle. Veel meer denken in snelheid, openheid, vertrouwen en ruwe data. De gemeenteraad heeft vorig jaar het college al opdracht gegeven om (op termijn) alle gemeentelijke data openbaar te gaan maken. Dit was een perfecte kans om daar mee te beginnen. Sterker nog, de PvdA heeft in januari het college nog getipt om de crisismonitor zo te gaan aanpakken. Die kans is nu overduidelijk gemist.

Helaas is de crisis nog niet voorbij. Snelle, actuele gegevens blijven ook de komende tijd heel hard nodig om zo nodig snel te kunnen ingrijpen. Een nieuwe kans voor de crisismonitor dus. Maar of die gegrepen wordt?