Iedere buurt een eigen fonds

De afgelopen 15 jaar is de samenleving ingrijpend veranderd. Onder andere door nieuwe (sociale) media zijn inwoners veel mondiger geworden. Dat is een prima ontwikkeling. Maar het geeft wel uitdagingen voor het lokaal bestuur.

De overheid, ook de gemeente Lelystad, is veel te weinig mee-veranderd met de samenleving. Het lukt de gemeente nog niet om echt aan te sluiten bij wat er onder inwoners aan initiatieven opborrelt. Burgerinitiatieven worden vaak nog wel enthousiast ontvangen, maar stranden bijna alle in “zo doen we dat hier niet” of “dat past niet in het beleid”.

Wij willen dat de gemeente Lelystad de omslag maakt van “de gemeente vraagt u mee te denken” naar “de gemeente denkt met u mee”. Oftewel: van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie. Maar dat blijkt verre van eenvoudig. De afgelopen jaren hebben we verscheidene initiatieven genomen om u beter in staat te stellen zelf mee te denken en te werken aan een beter Lelystad. U vindt die initiatieven ruimschoots terug op de website. Maar ondanks onze inspanningen is de gemeente nog niet fundamenteel veranderd. In verschillende wijken zien we het wel steeds beter gaan, maar het is nog te afhankelijk van de kwaliteiten en inzet van individuele professionals.

Voor de Lelystadse omslag van aanbod- naar vraaggericht werken, van centrale naar decentrale sturing, van regisseren naar faciliteren (vrij naar Jan Rotmans), zijn fundamentele veranderingen wel degelijk nodig. Dat begint bij volledige transparantie, maar houdt daar niet op. En de hele organisatie moet in de veranderingen mee. Niet alleen de afdeling communicatie, die ene wethouder, of de hardwerkende wijkprofessional. Die organisatiebrede omslag van houding en aanpak is nodig, maar zal niet zonder slag of stoot gaan. Niet iedereen zal er even enthousiast over zijn. Het zal voor sommigen erg wennen zijn. Maar het is wel belangrijk om die omslag in te zetten!

Daarom stellen we voor om nu te beginnen met één behapbare, maar belangrijke en concrete verandering: zeggenschap in de buurt. Omdat u bij niets zo betrokken bent als wat er in uw eigen leefomgeving gebeurt. Wij willen dat u dat in de toekomst zelf kunt bedenken en er ook over kunt beslissen. Inclusief de middelen die daarbij horen: het geld dat de gemeente nu jaarlijks aan aanpassingen in de wijken uitgeeft, wordt in uw eigen buurtfonds gestort. En buurtbewoners beslissen dan gezamenlijk waar dat geld aan uitgegeven kan worden. De ambtenaren in het stadhuis helpen zo nodig om de plannen uit te werken, maar u gaat er – met uw buren – uiteindelijk helemaal zelf over. Kortom: we geven de stad terug aan de burger.

Uitgangspunten en plannen

• Bewoners beslissen zelf over veranderingen in hun woonomgeving.
• Van de budgetten voor dagelijks onderhoud en groot onderhoud in de wijken schaven we 10% af. Het budget voor infrastructurele aanpassingen in de wijken (in het stadhuis bekend als “groot onderhoud plus plus”) wordt helemaal afgeschaft. We stellen geen grote nieuwe wijkontwikkelingsplannen meer op. Al het bespaarde geld verdelen we over 17 buurtfondsen. En wat er nu nog aan buurtparticipatiebudgetten is, gaat daar ook bij.
• Ieder jaar doet de gemeente dus een bijdrage aan de buurtfondsen. Maar een buurtfonds kan ook groeien door sponsoring of fondsenwerving – hoe meer bewoners zich hier voor inzetten hoe meer geld er in het eigen buurtfonds kan komen. En bewoners kunnen ook nog plannen bedenken die juist geld opleveren – dat komt dan natuurlijk ook in het eigen buurtfonds terecht.
• Iedere drie jaar doen bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties in de buurt voorstellen voor kleinschalige verbeteringen in de buurt. Die voorstellen moeten aan een aantal duidelijke randvoorwaarden voldoen, maar de gemeente helpt waar nodig wel met het opstellen van de plannen. Een soort “eerste hulp bij ideeën”!
• Alle buurtbewoners krijgen een overzicht van de plannen toegestuurd. Vervolgens stemmen ze op de plannen die ze het belangrijkste vinden. Dat kan schriftelijk, via de website, via social media of op het stadhuis. En ook kinderen vanaf bijvoorbeeld 12 jaar mogen meestemmen.
• De populairste plannen worden daarna uitgevoerd. Als er minder geld zit in het buurtfonds dan er aan plannen is ingediend, zullen de minder populaire plannen helaas niet gerealiseerd worden.
• Het proces van plannen maken, presenteren, stemmen, uitvoeren, evalueren en opnieuw beginnen, kan worden georganiseerd door de gemeente. Maar we hopen dat buurtbewoners en wijkraden dat zo veel mogelijk zelf willen oppakken. Zo wordt het echt een feest voor de buurt.
• Lokaal draagvlak wordt een belangrijke randvoorwaarde. Een buurtmeerderheid kan niet besluiten om bijvoorbeeld een speeltuin te verwijderen als de direct omwonenden van die speeltuin daar juist allemaal tegen zijn.
• De gemeenteraad stelt de randvoorwaarden voor de plannen op, bijvoorbeeld over veiligheid, minimum draagvlak en juridische gevolgen. En als de afgesproken spelregels zijn gevolgd, bemoeit de politiek zich daarna verder niet meer met de uitslag. Als de buurt heeft gekozen, heeft de buurt gekozen!
• Deze aanpak is van toepassing voor de meeste beslissingen op buurt- en wijkniveau. Voor andere onderwerpen blijft de gemeente zelf verantwoordelijk voor de afweging tussen individueel en algemeen belang.

Een samenvatting van dit plan vindt u hier.

In New York doen ze al zoiets: